De Kerstvrede

BOVOMED-onderscheidingen wenst u, en in het bijzonder de uitgezondenen, fijne, gezonde en gezegende feestdagen toe! Dat het nieuwe jaar er één mag worden in voorspoed!

De kerstvrede van 1914

Op het Westelijk Front werd het op kerstavond 1914 even stil op het slagveld. Na vijf maanden oorlog. Er heerste een wapenstilstand, de oorlog even vergeten. Duitse en Engelse soldaten zongen kerstliederen en wensten elkaar een prettig kerstfeest toe vanuit de loopgravenlinies. Die korte periode van vrede ging de geschiedenisboeken in als de Kerstvrede van 1914.

Kerstvrede tijdens de 1e Wereldoorlog

Duitsland ging op 7 december akkoord met de net aangetreden Paus Benedictus XV tot een staakt-het-vuren tijdens Kerstmis. Maar de geallieerden zagen niets in het plan. Tot er op kerstavond door Duitse soldaten kerstbomen werden opgetuigd. Vele kerstbomen met kaarsjes sierden die avond de anders zo donkere loopgraven. De oplichtende bomen wekten de nieuwsgierigheid van de Britse soldaten, maar het wantrouwen jegens de vijand hield aan.

Vredes vraag

Op kerstavond vond een chocoladetaart met een boodschap zijn weg naar de Britse loopgraven. In de boodschap vroegen de Duitsers om een korte vrede om het Kerstfeest te vieren. De Britten gingen akkoord en stuurden tabak terug als teken van goede wil. Om exact half acht ’s avonds, zoals afgesproken in de brief, begonnen de Duitse soldaten met het zingen van kerstliederen. Na afloop van elk lied applaudisseerde zowel de Britse als Duitse zijde. Het gevolg was gezamenlijk gezang, het over en weer roepen van boodschappen en in sommige gevallen zelfs ontmoetingen in het niemandsland.

Wat zijn redenen voor Kerstvrede

Dat er sprake was van een kerstvrede tijdens de oorlog, was een 1e en laatste keer. Er waren meerdere factoren die de vrede mogelijk maakten. Zo was de oorlog nog maar korte tijd gaande en was de haat tegen de vijand relatief minder dan aan het einde van de oorlog. De loopgraven van de geallieerden en de Duitsers lagen op korte afstand van elkaar. Hierdoor ontstond nieuwsgierigheid naar elkaars situatie. Schreeuwend kon er over en weer gesproken worden. De soldaten beseften dat de mannen aan de overkant het net zo zwaar hadden. Wel waren het voornamelijk de Britten die relatief amicaal deden met de Duitsers; in delen waar de Belgen en Fransen waren, verliep de kerstvrede onrustiger.

Britse en Duitse troepen ontmoeten elkaar in niemandsland tijdens de kerstvrede, Robson Harold B, Public domain, via Wikimedia Commons

Eerste Kerstdag

Zo massaal werd er nog nooit contact gelegd tussen twee linies. Op Kerstavond kwamen er voorzichtig en waakzaam steeds meer Britse soldaten uit hun loopgraven. Op de late avond keerden veel soldaten terug naar hun eigen linie, maar op Kerstmorgen ging de viering door. Cadeautjes in de vorm van voedsel en tabak werden uitgewisseld en op diverse plaatsen speelden Duitsers en Britten spelletjes zoals voetbal. Muziek, gezang en gelach klonk door het oorlogsgebied en er werden gezamenlijk kerstmaaltijden gehouden. Het niemandsland tussen de loopgraven waar zovelen waren gestorven en in de toekomst nog zouden sneuvelen, veranderde voor enkele dagen in een plaats van feest en plezier.

Bezorgdheid van de legerleiding

Er werd feest gevierd door de soldaten, maar de hogere rangen waren bezorgd over de gang van zaken. De Britse generaal Sir John French beviel maatregelen tegen het collaboreren met de vijand, maar dit was zonder succes. Ook de Duitsers, van wie het leger altijd werd gekenmerkt door strenge discipline, maakten zich zorgen door de plotselinge animositeit tussen beide kampen. Men hoopte dan ook niet dat verhalen over de Kerstvrede aan het thuisfront zouden worden verteld.

Ondanks dat er officiële maatregelen werden genomen tegen de Kerstvrede, maakten de leidinggevenden zijdelings gebruik van de vrede. Doden en gewonden werden weggebracht of begraven, de voedsel- en wapenvoorraden werden aangevuld en er kon een kijkje worden genomen bij de loopgraven van de vijand.

Terug naar de oorlog

Op vele plaatsen stopte de Kerstvrede na Eerste Kerstdag. Elders duurde de vrede tot aan Nieuwjaarsdag. In de tussentijd werden er tekenen afgesproken om aan te geven wanneer de gevechten weer zouden beginnen, om zo een eerlijke start voor beide zijden te bewerkstelligen.

Zo schreef de Britse medische officier J.C. Dunn dat hij na de kerstdagen driemaal een schot loste in de lucht en een vlag omhoog hield met daarop ‘Vrolijk Kerstfeest’.

Daarop hielden de Duitsers een vlag met ‘Dank jullie wel’ op. Beiden salueerden ze naar elkaar en klommen terug in hun loopgraven. De kortstondige vriendschappen werden vergeten, het gezang veranderde weer in gekerm en geschreeuw en kerstbomen maakten plaats voor wapens. De oorlog ging door.